Tổng hợp nội dung ôn tập Triết học Mác Lênin
(I) Quy luật lượng - chất
I, Vị trí của quy luật (2 ý)
- Quy luật lượng chất là một trong 3 quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật
- Quy luật lượng chất chỉ rõ cách thức vận động và phát triển của sự vật hiện tượng trong thế giới khách quan.
II, Khái niệm (3 ý, 2 khái niệm, 1 lưu ý)
1, Chất:
Chất là một phạm trù triết học chỉ tính quy định khách quan vốn có của sự vật hiện tượng, là sự thống nhất hữu cơ của các sự vật hiện tượng, làm cho các sự vật hiện tượng là bản thân nó chứ không phải là cái khác.
2, Lượng:
Lượng là một phạm trù triết học chỉ tính quy định khách quan vốn có của sự vật hiện tượng biểu thị số lượng, quy mô, trình độ, nhịp điệu của sự vận động và phát triển của sự vật hiện tượng cũng như các thuộc tính của nó.
*Lưu ý:
- Chất của sự vật hiện tượng không chỉ được quy định bởi chất của các yếu tố tạo thành mà còn được quy định bởi phương thức liên hệ của các yếu tố tạo thành, tức là kết cấu của sự vật.
- Sự phân biệt giữa lượng và chất chỉ là tương đối bởi vì có cái trong mối quan hệ này là lượng nhưng trong mối quan hệ khác là chất và ngược lại. Do đó cần tránh quan điểm siêu hình tuyệt đối hóa ranh giới lượng chất.
- Bất kì sự vật hiện tượng nào cũng có lượng và chất. Chất và lượng là hai mặt quy định lẫn nhau không tách rời, chất của sự vật sẽ có lượng tương ứng với nó.
III, Mối quan hệ biện chứng (2 mqh chính)
*Lượng đổi làm chất đổi
- Trong quá trình phát triển, trước hết bao giờ sự vật cũng dần dần thay đổi về lượng đến một mức độ nhất định mới dẫn đến sự chuyển hóa về chất.
- Lượng và chất là hai mặt đối lập:
+ Chất tương đối ổn định
+ Lượng thường xuyên biến hóa.
=> Song sự đối lập ấy không làm chúng tách rời nhau mà ngược lại chúng tác động với nhau 1 cách biện chứng.
- Chất và lượng thống nhất với nhau ở độ trong quá trình sự vật hiện tượng tồn tại. Độ là một phạm trù triết học chỉ một khoảng giới hạn mà ở đó sự thay đổi về lượng chưa làm thay đổi căn bản về chất.
- Điểm nút là một phạm trù triết học chỉ một giới hạn mà ở đó lượng thay đổi làm chất thay đổi theo. Bất kì độ nào cũng bị giới hạn bởi hai điểm nút.
VD: Nước có 3 thể rắn lỏng khí
Ở 0<x<100 độ C (lượng): Đây là độ, tức là ở đây nước (Chất) giữ nguyên trạng thái lỏng.
Ở x=0, x=100 (lượng): Hai điểm nút, ở đây nước (chất) biến đổi thành thể khác.
- Bước nhảy là phạm trù triết học chỉ sự chuyển hóa của chất trong sự vật hiện tượng. Sự chuyển hóa này được thực hiện là do sự thay đổi của lượng trước đó tạo ra. Có 4 loại bước nhảy:
+ Bước nhảy đột biến: Bước nhảy trong thời gian ngắn làm thay đổi toàn bộ các yếu tố cấu thành sự vật hiện tượng.
+ Bước nhảy dần dần: Là bước nhảy từ từ, dần dần tích lũy gom góp những nhân tố mới thay thế những nhân tố cũ lỗi thời.
+ Bước nhảy toàn bộ: Là bước nhảy làm thay đổi toàn bộ kết cấu của sự vật hiện tượng.
+ Bước nhảy cục bộ: Là bước nhảy làm thay đổi từng thành phần riêng rẽ của kết cấu sự vật hiện tượng.
*Chất đổi làm lượng đổi:
- Mối quan hệ biện chứng giữa chất - lượng không phải là mối quan hệ 1 chiều mà nó diễn ra ở cả 2 chiều: Khi lượng đổi tạo thành chất khác thì lượng mới cũng phải ra đời để phù hợp với chất và đảm bảo quy định thống nhất của 2 mặt lượng chất. Sự quy định này biểu hiện ở quy mô, mức độ và nhịp điệu của sự phát triển của lượng.
=> Quy luật lượng chất chỉ rõ cách thức biến đổi của sự vật hiện tượng. Sự vật hiện tượng biến đổi dần dần về lượng đến mức độ nhất định sẽ thay đổi chất. Chất mới đòi hỏi lượng mới phù hợp để phát triển. Sự tuần hoàn này tạo nên tính liên tục cho quy luật lượng chất và sự vận động phát triển.
IV, Ý nghĩa phương pháp luận (4 ý nghĩa)
- Để có tri thức đầy đủ về sự vật hiện tượng ta cần nhận thức cả hai mặt lượng và chất.
- Trong quá trình phát triển, lượng thay đổi dần dần đến một độ nhất định thì phải có sự thay đổi về chất. Không thể trì hoãn sự phát triển bằng cách trì hoãn sự thay đổi về chất, cũng không thể nôn nóng thực hiện bước nhảy khi lượng chưa đạt đến điểm nút. Do đó cần tránh hai khuynh hướng:
+ Khuynh hướng tả khuynh: Nôn nóng thực hiện bước nhảy khi chưa tích lũy đủ lượng để thay đổi chất. Hoặc coi nhẹ sự tích lũy về lượng, quá coi trọng bước nhảy => Hành động mạo hiểm, rủi ro.
+ Khuynh hướng hữu khuynh: Bảo thủ trì trệ, trì hoãn bước nhảy khi lượng đã chín muồi để thay đổi chất. Quá nhấn mạnh sự thay đổi về lượng mà không coi trọng bước nhảy => Hành động chậm chạp, qua thời điểm vàng.
- Trong hoạt động thực tiễn cần phải xác định được quy mô, tốc độ của bước nhảy một cách khách quan khoa học. Chống giáo điều, bảo thủ, rập khuôn khi điều kiện thực hiện bước nhảy đã chín muồi.
- Trong thực tế muốn duy trì trạng thái sự vật hiện tượng thì cần nắm được độ, không cho lượng được vượt quá độ.
(Nghĩa là muốn phát triển thì phải nắm được khi nào đến bước nhảy và nhảy đúng lúc chứ không chần chừ do dự, rập khuôn cứng nhắc, còn ngược lại muốn duy trì giữ nguyên thì phải nắm rõ độ và không cho lượng vượt quá độ)
-
Bạn đang đọc truyện trên: Truyen3h.Co